از الزامات مهم ساختمان‌سازی که از گذشته‌های دور تا به امروز همراه بشر بوده است، آجرها هستند. پیشرفت علم و تکنولوژی‌های نوین امروزی نه تنها آجرها را از روند ساخت ساختمان‌ها کنار نگذاشته‌اند، بلکه به تقویت ویژگی‌های کاربردی، روند ساخت آن‌ها و بهبودشان در زمینه‌های مختلف کمک کرده‌اند. امروزه از این متریال در مراحل مختلف‌تر و با خلاقیت و کارایی بیشتری نیز استفاده می‌شود. در این مقاله قصد داریم شما را با انواع آجر در ساختمان سازی آشنا کنیم و با خصوصیات و کاربرد هرکدام از آن‌ها آشنا شویم.
آجر چیست؟
آجرها نوعی مصالح ساختمانی با قدمت بالا به شکل مکعب مستطیل هستند که بشر برای صدها سال از آن‌ها برای ساخت بناها و خانه‌هایش استفاده می‌کرده است. آجرها معمولا از خاک رس خمیر شده و قالب‌گیری شده که در کوره‌ها پخته می‌شود تا استحکام و دوام لازم را به‌دست آورد، تولید می‌شوند. تولید آجرها در گذشته به‌طور دستی و سنتی انجام می‌شد و امروزه در کنار روش‌های دست‌ساز، آجرهای ماشینی هم ساخته و به بازار عرضه می‌شوند. به تدریج خصوصیت آجرها بهبود پیدا کرده و ترکیب مواد سازنده آن بیشتر مورد بررسی قرار گرفت.
در طول تاریخ به وفور از انواع آجر در ساختمان سازی استفاده شده است. آجرها قیمت مناسبی دارند و استفاده از آن‌ها ساده است. از طرفی با توجه به اندازه کوچکشان، کاربرد و حمل راحت‌تری نیز دارند. امروزه مدل‌ها و رنگ‌های متنوعی از آجرها تولید می‌شوند که کیفیت خوبی داشته و برای کاربردهای مختلف در ساختمان‌سازی مورد استفاده قرار می‌گیرند. مدل‌های مختلف آجر با رنگ‌های گوناگون و قابلیت استفاده در ترکیب با متریال مختلف مثل سنگ و چوب، باعث شده در بسیاری از زمینه‌ها بتوان از این محصولات استفاده کرد. آجرها را می‌توان نه تنها در دیوار چینی، بلکه در مراحل مختلفی از ساخت یک ساختمان به‌کار گرفت، مانند کف‌سازی، پی‌سازی، طراحی نما و دکوراسیون داخلی.
انواع آجر در ساختمان سازی
همان طور که گفتیم، آجرها انواع مختلفی دارند و این تنوع، یکی از نقاط قوت این مصالح ساختمانی است. چراکه باعث می‌شود برای کاربردهای مختلفی از انواع آجر در ساختمان سازی استفاده شود. آجرها را با معیارهای مختلف می‌توان دسته‌بندی کرد، از جمله نوع ساخت، کیفیت، شکل آجر، جنس، کاربرد و موارد مصرف، رنگ، قدمت ساخت و… . در این مقاله، مهم‌ترین و پرکاربردترین انواع آجر را ذکر می‌کنیم.
انواع آجر بر اساس کیفیت محصول
آجر درجه یک
این نوع از آجرها، دارای ابعاد استاندارد بوده و هم‌اندازه و یک شکل هستند. همچنین رنگ یکدستی دارند و به‌خوبی پخته شده‌اند. درصد جذب آب در این آجرها معمولا کمتر از 10 درصد است. آجرهای درجه یک در برابر خراشیده شدن، شرایط جوی بد و اعمال فشار مقاومت مطلوبی دارند و به‌همین دلیل برای ساخت بناهایی که نیاز است ماندگاری بالایی داشته باشند، از آن‌ها استفاده می‌شود.
آجر درجه دو
کیفیت آجر درجه دو، از درجه یک کمی کمتر است، اما همچنان اندازه‌ی استاندارد و منظمی دارد. ازطرفی تقریبا به‌خوبی پخته شده‌اند و رنگ یکدستی دارند. میزان جذب آب در این آجرها کمی بیشتر از آجرهای درجه یک و کمتر از 15 درصد است. اما مقاومتشان در برابر فشار، به مراتب کمتر از آجرهای درجه یک است و به‌همین دلیل برای ساخت سازه‌هایی با عمر کمتر از 15 سال استفاده می‌شود.
آجر درجه سه
آجرهای درجه سه، برخلاف دو دسته قبلی شکل و ابعاد یک شکل و منظم ندارند. این آجرها جذب آبی بیشتر از آجر درجه 1 و 2 دارند و فاقد بافت همگن و رنگ یکدست هستند. آجرهای درجه یک در کوره به خوبی پخته نشده‌اند و مقاومت آن‌ها در برابر فشار و خراشیده شدن، بسیار کم است.
پرکاربردترین آجر در ساختمان سازی
آجر فشاری (سنتی)
آجرهای فشاری، آجرهایی هستند که به‌طور دستی و سنتی ساخته می‌شوند. به طوری که گل مورد نیاز برای ساخت آجر تهیه می‌شود، با روش دستی خشت‌زنی شده و بعد از خشک شدن در آفتاب یا محیطی گرم، وارد کوره‌های آجرپزی می‌شوند تا با دمای بالا پخته شوند. این نوع از آجر مقاومت بالایی در برابر فشار دارند و به همین دلیل در مراحل سفت کاری ساختمان‌سازی استفاده می‌شوند. آجر فشاری برای ساخت تیغه جدا کننده، دیوار باربر و طاق ضربی مناسب است. این نوع آجر در ساخت بناها پرکاربرد است و قیمت مختلفی دارد.
آجر ماشینی
این مدل از آجرها به جای روش‌های سنتی، بطور ماشینی ساخته می‌شوند و قیمت مناسبی نیز دارند. آجر ماشینی از انواع آجر در ساختمان سازی است که در قسمت میانی دو بعد خود 8 تا 10 سوراخ دارد. در حین ساخت بنا، در این سوراخ‌ها ملات ریخته می‌شود. به همین دلیل استحکام و مقاومت بالایی در سازه دارند و می‌توان در تمام ساختمان‌ها از آن‌ها استفاده کرد.
آجر ماسه آهکی
این آجرها حاوی سیلیکات کلسیم هستند و به دلیل مقاومت بالایی که در برابر فشار دارند، بیشتر در پی‌سازی، ساخت دیوارهای حائل و حمال به کار برده می‌شوند. استحکام این نوع آجر بالاست و شکل یکدستی دارد، به همین دلیل مقاومت سازه را بالا می‌برد و ضایعات ناچیزی هم دارد. از این آجرها برای ساخت دیوارهای عایق استفاده می‌شود که می‌توانند در فصل سرد، گرما را درون ساختمان نگهدارند و در فصل گرم از ورود آن به ساختمان جلوگیری کنند.
آجر سفالی
آجر سفالی نوعی آجر سبک وزن است که به شکل سوراخ‌دار ساخته و در کوره سفال‌پزی پخته می‌شود. از این آجر که ارزان‌تر از سایر انواع آجر در ساختمان سازی است، برای ساختن دیوارهای غیرباربر و تیغه جدا کننده استفاده می‌شود. آجرهای سفالی هم مانند آجرهای ماسه آهکی، مقاومت خوبی داشته و عایق مطلوبی برای گرما و صوت هستند. در سوراخ‌های این آجرها می‌توان میلگرد قرار داد تا مقاومت بنا در برابر زلزله بالاتر برود.
آجر لعابی
این نوع از آجر همان‌طور که از نامش پیداست، با روکش لعابی ساخته می‌شود. لعابی که روی آجر کشیده می‌شود، باعث می‌شود در برابر آب، فرسایش، هوازدگی، قرار گرفتن در معرض مواد شیمیایی یا آب و هوای متغیر مقاومت خوبی داشته باشد. این آجرها بیشتر برای مصارف تزئینی و دکوراسیونی دارند و به دلیل داشتن لایه محافظ، علاوه‌بر داخل ساختمان، بیرون از ساختمان هم می‌توان از آن‌ها استفاده کرد. این مدل آجرها با رنگ‌های متنوعی مانند آبی، سورمه‌ای، قرمز، نارنجی و مانند آن لعاب کاری می‌شوند و برای تزئین‌های سنتی ایده‌آل هستند. آجرهای لعاب‌دار گران قیمت‌تر از آجرهای معمولی هستند.
آجر نسوز
یکی دیگر از انواع آجر در ساختمان سازی آجرهای نسوز هستند که در برابر حرارت بالای ناشی از آتش مقاومت بالایی دارند. به‌همین دلیل برای ساخت شومینه به‌خصوص سطح داخلی آن، از این نوع آجر استفاده می‌شود. همچنین به دلیل مقاومتی که در برابر هدر رفت گرما و انرژی دارند، عنصری مفید در ساختمان‌ها محسوب می‌شوند. آجرهای نسوز به سادگی در تماس مداوم با رطوبت، آب و هوای نامساعد و نور خورشید، فرسوده نمی‌شوند و مقاومت و عمر زیادی دارند. این آجر قیمت بالاتری نسبت به آجر معمولی دارد.
آجرنما
این آجرها برای طراحی نمای ساختمان‌ها استفاده می‌شوند و مقاومت خوبی در برابر باران یا هوای گرم و مرطوب دارند. آجرنماها سبک هستند و عمر بالایی دارند. آن‌ها در برابر فشار، نفوذ آب، هوای مرطوب و گرما مقاوم هستند. آجرهای نسوز و نانو نمونه‌ای از آجرهای پرکاربرد در نمای ساختمان هستند.
آجر قزاقی
آجر قزاقی یا خشتی، آجرهای قدیمی با شیوه ساخت سنتی هستند که قدمت آن‌ها به دوران ساسانی برمی‌گردد. از این آجرها برای تزئین نمای خارجی و داخلی ساختمان استفاده می‌شود که ظاهری زیبا به بنا می‌دهند. آجرهای قزاقی ابعاد مختلف و رنگ‌های جذابی مثل قرمز، پوست پیازی و گلبهی دارند که برای طراحی نمای سنتی ایده‌آل هستند.
کدام آجر بهتر است؟
با توجه به ویژگی‌های هر نوع آجر، برای کاربردهای متنوع در نظر گرفته می‌شوند. بعضی از انواع آجر در ساختمان سازی برای پی‌سازی، بعضی دیگر برای دیوارکشی، کف سازی و برخی برای دکوراسیون و نما به کار می‌روند. به موارد استفاده‌ی هر مدل آجر در بالا اشاره کردیم. به طور کلی آجرهای درجه یک، موارد مناسب‌تری برای ساختمان‌های مقاوم در برابر گذشت زمان و شرایط جوی نامساعد هستند. هرچه آجرها بهتر پخته شده باشند، هم اندازه باشند و مقاومت فشاری آن‌ها بیشتر باشد، مصالح ساختمانی باکیفیت‌تر و مناسب‌تری برای ساختمان‌سازی هستند.
